Διάβασα στο το blog του Παναγιώτη Βρυώνη σχετικά με μια συζήτηση στην οποία συμμετείχε πριν από μερικές ημέρες στο δικτυακό ραδιόφωνο του ελληνικού κόμματος ΠαΣοΚ σχετικά με το πρόγραμμα του MIT Media Lab, One Laptop Per Child (OLPC). Ιδού οι απόψεις μου σχετικά.
Αγνοώντας την αρχική πολιτική φλυαρία είναι εύλογο που ασχολείται κάποιο κόμμα με το OLPC. Απογοητευτική, παρα ταύτα, η συμμετοχή του κ. Παπανδρέου, όχι τόσο χρονικά όσο ποιοτικά. Συνολικά εξέλαβα πως επιφανειακό (στη καλύτερη) είναι το ενδιαφέρον του ΠαΣοΚ και άνευ πραγματικής ουσίας η συζήτηση στο πολιτικό επίπεδο.
Τώρα στο προκείμενο. Το OLPC δεν είναι παρα μια προσπάθεια που αφορά κυρίως ιδιαιτέρως υποανάπτυκτες χώρες και όχι χώρες της ΕΕ ή τις ΗΠΑ. Προορίζεται για χρήση από μικρά παιδιά και όχι εφήβους ή φοιτητές. Ο κ. Παπανδρέου αναφέρθηκε σε φοιτητές. Για τους μαθητές του δημοτικού ή της πρώτης τάξης του γυμνασίου είναι μια φανταστική λύση, ιδιαίτερα γι’αυτούς που αδυνατούν να προμηθευτούν ένα ‘ανώτερο’ μηχάνημα. Όμως για οποιονδήποτε έχει μεγαλύτερες απαιτήσεις από έναν υπολογιστή θαρρώ πως είναι απολύτως ανεπαρκής, ιδιαίτερα σε μια χώρα όπως η δική μας.
Ας δούμε λοιπόν την θέση του υπολογιστή αυτού λίγο πιο σφαιρικά και ας μη τον θεωρήσουμε ως πανάκεια για τα όποια τεχνοφοβικά, τεχνολογικά και κοινωνικά προβλήματα αντιμετωπίζει η χώρα μας. Ας ασχοληθούμε και ας μορφωθούμε σχετικά με τα προβλήματα αυτά και ας αφήσουμε την πολιτική ή οικονομική σκοπιμότητα. Η επιμόρφωση των δασκάλων σχετικά με τους υπολογιστές είναι επίσης ελλειπής — περισσότερο ίσως από κάθε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Αλλοίμονο εαν οι φοιτητές της χώρας μας εξαρτώνται από το OLPC για την εκπαίδευση τους πάνω στους υπολογιστές. Αλλοίμονο!
Τα προβλήματα στην Ελλάδα είναι ποικιλόμορφα, κοινωνικά, πολιτισμικά και όχι ιδιαιτέρως σχετικά με αυτά που αντικρύζει κανείς σε χώρες όπως αυτές της Αφρικής, της Λατινικής Αμερικής κ.ο.κ., π.χ. τη κακή υλικοτεχνική υποδομή, την έλλειψη ηλεκτροδότησης κ.ο.κ. Δε πιστεύω πως το OLPC έχει ιδιαίτερη αξία για τη χώρα μας — υπάρχουν πολλά και σαφώς σημαντικότερα ζητήματα που χρειάζονται προσοχή από την εκάστοτε κυβέρνηση και τα οποία ξεπερνούν κατα πολύ την διαθεσιμότητα υλικού αυτού του είδους. Στην Ελλάδα δεν αντιμετωπίζουμε (ακόμη) πρόβλημα ηλεκτροδότησης. Παρ’ότι η διείσδυση του διαδικτύου είναι χαμηλή και παρ’ότι σίγουρα γι’αυτό ευθύνεται η νοοτροπία, η έλλειψη αποδοχής της τεχνολογίας από τη κουλτούρα του μέσου έλληνα, ένας σημαντικός λόγος είναι το μεγάλο κόστος της προμήθειας ευρυζωνικής σύνδεσης (επι αυτού έχω αναφερθεί πολλές φορές σε αυτό το blog) καθώς και η έλλειψη σημαντικών κινήτρων για τη χρήση αυτού, μέσω εφαρμογών, τόσο από ιδιωτικούς όσο και από άλλους φορείς. Η υλοποιήσεις — τόσο από το κράτος όσο και από τον ιδιωτικό τομέα — που αφορούν δικτυακές εφαρμογές και υπηρεσίες είναι από ανύπαρκτες εως πολύ κακές. Εκεί έγκειται και ο ρόλος του κράτους και όχι στη παροχή φθηνών υπολογιστών τύπου OLPC. Σε αυτό συμφωνώ με τον κ. Τσάγκο, ο οποίος το επισημαίνει στον πρόλογό του. Όμως αντίστοιχα ιδιαιτέρως σημαντικό — όπως αναφέρει ο Παναγιώτης αλλά και ο Μιχάλης Μπλέτσας — είναι το ότι το OLPC δεν χρησιμοποιεί κλειστό λογισμικό (βλ. αυτό της Microsoft ή της Apple) το οποίο είναι de facto τροχοπέδη για την εκπαίδευση, εξοικείωση και ανάπτυξη κουλτούρας συμβίωσης με τα μηχανήματα, όχι ως καταναλωτές αλλά ως χρήστες και δημιουργοί. Δυστυχώς, δεδομένης της φύσης του ανοιχτού λογισμικού βρίσκω τη φιλικότητα του για ένα παιδί ελλειπή. Επιπλέον, το περιβάλλον Sugar που αναπτύχθηκε για το OLPC θαρρώ πως είναι απογοητευτικό — ίσως λόγω υψηλών προσδοκιών μου από αυτό, καθώς δεν είναι χειρότερο από αυτό των περισσοτέρων διανομών linux ή των Windows από πλευράς εργονομίας και αισθητικής, τα οποία παρ’όλα αυτά είναι σαφώς παρωχημένα και αισθητικά αδιάφορα εώς άσχημα.
Τέλος, ως τεχνική κριτική θα δηλώσω πως ο κ.Μπλέτσας υπερβάλλει όταν αναφέρεται στην ανωτερότητα του υπολογιστή σε διάφορα τεχνικά σημεία. Η τεχνολογία που χρησιμοποιεί το OLPC είναι γνωστή και κοινή, με εξαίρεση των καινοτομιών στην οθόνη. Η μη χρήση αυτής — με τον τρόπο που χρησιμοποιείται στο εν λόγω μηχάνημα — οφείλεται στην μη ελκυστικότητα αυτής για τον μέσο χρήστη στη Δύση. Το ενδιαφέρον για έναν φορητό υπολογιστή με οθόνη 7.5″ και ανάλυση 800×600 (έγχρωμη) ή 1200×900 (ασπρόμαυρη) είναι εικάζω ιδιαίτερα μικρό σήμερα στον Δυτικό κόσμο. Προσωπικά δε με ενδιαφέρει ιδιαίτερα αν καταναλώνει 1W ή 25-30W όταν έχω πρόσβαση σε δίκτυο ηλεκτρισμού και δεδομένων των απαιτήσεων μου από ένα μηχάνημα. Προφανώς ένα παιδί στην Αφρική θα το ενδιαφέρει όταν δε μπορεί να φορτίσει τον υπολογιστή του. Ένας επεξεργαστής Geode στα 366MHz σε καμία περίπτωση δε θα χαρακτηριζόταν ‘επαρκής’ ή ‘γρήγορος’ για τις σύγχρονες ανάγκες του μέσου Ευρωπαίου ή Αμερικανού εφήβου ή ενηλίκου. Υπάρχει λόγος που ένα high-end notebook κάνει 2500-3000 δολλάρια. Το OLPC δεν αντιπροσωπεύει εξωγήινη τεχνολογία που ρίχνει τις τιμές. Κάθε άλλο. Το μηχάνημα καταναλώνει λίγο καθώς είναι ιδιαίτερα αργό όμως είναι σχεδιασμένο και κατασκευασμένο με σύγχρονες διαδικασίας κατασκευής (π.χ. λιθογραφική διαδικασία επεξεργαστή, οθόνη). Ιδίως σε ό,τι αφορά την οθόνη, ένα PDA τετραετίας είναι εξίσου ικανό να λειτουργήσει κάτω από το φώς του ηλιου χάρην στη transflexive οθόνη αυτού. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι που οι οθόνες αυτού του τύπου δε χρησιμοποιούνται ευρέως. Ναι, το OLPC είναι ίσως το πρώτο μηχάνημα που καταφέρνει τόσο μεγάλη πιστότητα χρωμάτων και απόδοση κάτω από το ηλιακό φώς και χωρίς backlight αλλά αυτό πολύ λίγο ενδιαφέρει το μέσο έλληνα, ευρωπαίο ή αμερικάνο χρήστη.
Τι θέλω να πω με όλα αυτά: Οι επιλογές που έγιναν αφορούσαν στο κόστος όχι στις δυνατότητες του μηχανήματος. Και εύλογα έγιναν αυτές οι επιλογές, με πλήρη γνώση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων που έχουν για τη χρήση που προορίζονται. Επαναλαμβάνω: Για τη χρήση που προορίζονται, δηλαδή μαθητές ενός σχολείου — και κατα την άποψη μου παιδιά από 3-4 μέχρι το πολύ 12-13 σε υποανάπτυκτες χώρες. Μην ευτελίζουμε το μηχάνημα και όλη τη προσπάθεια όμως καταφεύγωντας σε υπερβολές για τα χαρακτηριστικά του. Μη κάνουμε άτοπες συγκρίσεις.
Σε ό,τι αφορά την εμπιστοσύνη στα παιδιά, την επιμόρφωση των δασκάλων πάνω στη χρήση των υπολογιστών, συμφωνώ απόλυτα τόσο με τον κ. Μπλέτσα όσο και με τον Παναγιώτη. Είναι ιδιαιτέρως πιο σημαντικό και βασικό από τη διάθεση υπολογιστών ή την ανάπτυξη του OLPC κατα την άποψη μου.
Είναι προσβλητική η δέσμευση του κ. Παπανδρέου για αγορά 1 εκατομμυρίου OLPC φορητών, για “όλους τους μαθητές και φοιτητές (?!) της χώρα μας”, όταν υπάρχουν προβλήματα σχετικά με τη τεχνολογία στη χώρα μας απείρως σημαντικότερα αλλά και βασικότερα τη παροχής δωρεάν φορητών υπολογιστών σε μαθητές. Είναι ένδειξη άγνοιας τόσο των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα μας όσο και της προβλεπόμενης χρήσης, της αξίας του OLPC. Τα προβλήματα στην Ελλάδα δεν επιλύονται ούτε με επικοινωνιακή πολιτική ούτε με την δέσμευση για σπατάλη κοινωνικών πόρων δίχως την απαραίτητη κοινωνική και οικονομική υποδομή. Επιλύονται με την επιμόρφωση των ίδιων των πολιτικών σε ό,τι αφορά τη θέση και την αξία της τεχνολογίας και τη σκληρή δουλειά προς την κατεύθυνση που θα επιτρέψει — ίσως — κάποτε την αξιοποίηση ενός εκατομμυριόυ φορητών υπολογιστών από τους μικρούς μαθητές στα σχολεία μας που κατα προτίμηση θα έχουν παράθυρα και θρανία με δασκάλους και καθηγητές που θα γνωρίζουν όχι μόνον τι είναι ένας υπολογιστής, όχι απλώς πως μπορούν να το χρησιμοποιήσουν προς όφελος των μαθητών, αλλά που θα μπορούν να τον αξιοποιήσουν στο έπακρο με σκοπό την καλύτερη, γρηγορότερη μεταφορά της γνώσης, την εμψύχωση των μαθητών μέσω ενός καλύτερου μαθήματος. Και αυτά είναι ζητήματα που δυστυχώς προέχουν της απόκτησης ενός εκατομμυρίου τέτοιων φορητών για μαθητές και φοιτητές (?!) της χώρας μας.
Image taken from the OLPC website. Used and modified in accordance with the Creative Commons Attribution 2.5 Licence. You are permitted to make use of the modified image under the same licence, by attributing the source (i.e. this web site) and the original creator (i.e. the OLPC site).