Εδώ και κάποιες ημέρες, στη διεύθυνση www.ert-archives.gr, είναι διαθέσιμο ένα μικρό μέρος του Οπτικοακουστικού Αρχείου της ΕΡΤ. Η υπηρεσία διατίθεται δωρεάν στο κοινό και χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα ‘Κοινωνία της Πληροφορίας’ (κατα 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης). Η υλοποίησή της κόστισε €1.95Μ, ένα σχετικά υψηλό ποσό δεδομένου του έργου κατα την άποψή μου, δεδομένων αυτών που έχει να επιδείξει η ΕΡΤ αυτή τη στιγμή.
Το υλικο
Η διάθεση του οπτικοακουστικού αρχείου της ΕΡΤ στο διαδίκτυο είναι έργο ιδιαίτερης σημασίας, τόσο δεδομένου του ιστορικού και πολιτισμικού πλούτου που φυλάσσεται εντός του κτηρίου ΕΡΤ σε παλαιά και ευαίσθητη στη πάροδο του χρόνου μορφή, όσο και δεδομένου του ρόλου της ΕΡΤ ως Δημόσιου Φορέα και την μέχρι σήμερα αδυναμία των πολιτών να έχουν εύκολη και άμεση πρόσβαση στο αρχείο αυτό, το οποίο τους ανήκει.
Όπως αναγράφεται στη σελίδα Ερωτήσεων/Απαντήσεων, το διαθέσιμο υλικό που έχει διατεθεί μέχρι στιγμής είναι περίπου 750 ώρες video (εκ των οποίων 250 ώρες προέρχονται από φίλμ) και 5000 φωτογραφίες. Φυσικά είμαστε ακόμη στην αρχή και η ΕΡΤ έχει ήδη δηλώσει στην ίδια σελίδα πως ο εμπλουτισμός θα είναι συνεχής με απώτερο σκοπό την ψηφιοποίηση και διάθεση ολόκληρου του αρχείου σε μερικά χρόνια από τώρα — κάτι ιδιαίτερα ευχάριστο. Εν αναμονή περισσότερου περιεχομένου λοιπόν, καθ’ότι το υπάρχον υλικό είναι λίγο και όχι ιδιαίτερα ενδιαφερόν (σε εμένα τουλάχιστον) αλλά επίσης καθώς υπάρχει τεράστιος πλούτος εντός της ΕΡΤ τον οποίο θα ήθελα να προσπελάσω.
Τεχνικες λεπτομερειες
Η τεχνική υλοποίηση είναι ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, αν και απογοητευτική από πολλές πλευρές. Στα θετικά να δηλώσω πως εκτιμώ την αισθητική προσέγγιση (ο δικτυακός τόπος είναι όμορφος και λειτουργικός) καθώς και το γεγονός πως οι φωτογραφίες και το φιλμ/βίντεο ψηφιοποιούνται σε καλή ποιότητα.
Αντιγράφωντας από τη σχετική σελίδα:
Το περιεχόμενο που αφορά υλικό σε μορφή φιλμ και βίντεο ψηφιοποιείται σε μορφή αρχείων DVCPRO 25 Mbps και DVCPRO 50 Mbps ανάλογα με το πρωτότυπο.
Η επιλογή του φορμά είναι αυτονόητη και λογική. Το DVCPRO αποτελεί πρότυπο-σταθμό στην επαγγελματική ψηφιακή βιντεοσκόπηση και — αν όχι η καλύτερη — μια πολύ καλή επιλογή. Είναι ένα βιομηχανικό πρότυπο, με αρκετά ευρεία αποδοχή και σίγουρη υποστήριξη στο μέλλον. Δυστυχώς εκεί που η ΕΡΤ απογοητεύει είναι στην επιλογή του φορμά Windows Media για τη κωδικοποίηση των αρχείων που διαθέτει στο διαδίκτυο, ένος κλειστού, ασύμβατου προτύπου με ιδιαίτερα περιορισμένη δυνατότητα αναπαραγωγής σε συσκευές που δεν βασίζονται σε λογισμικό της Μicrosoft. Και εκεί έγκειται το πρόβλημα.
Αν και η επιλογή, υλοποίηση και στάση της ΕΡΤ σε ό,τι αφορά τους χρήστες πλατφόρμων άλλων από τα Windows είναι τουλάχιστον τραγική, το βασικό μου πρόβλημα με την επιλογή των Windows Media δεν είναι η υποστήριξη μιας πλατφόρμας ή μη, αλλά κυρίως στο γεγονός πως το υλικό αυτό διατίθεται σε ένα κλειστό (proprietary), εμπορικό φορμά του οποίου η αναγνωσιμότητα δεν θα είναι εγγυημένη στο μέλλον. Για να παραθέσω ένα κλασσικό παράδειγμα, εαν θεωρήσουμε πως το οπτικοακουστικό αρχείο της ΕΡΤ αποτελεί το περιεχόμενο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, η χρήση των Windows Media συνεπάγεται την μεταγλώτιση των βιβλίων της βιβλιοθήκης σε μια μυστική γλώσσα και την ύπαρξη ενός μεταφραστή κάθε φορά που επιθυμεί καποιος να διαβάσει το βιβλίο. Η ερώτησή μου είναι: ποιός εγγυάται πως ο μεταφραστής αυτός θα είναι παρών στο μέλλον;
Ένα τεχνικό-πολιτικό ζήτημα
Τεχνικά η απάντηση είναι: κανένας. Φυσικά το αρχείο διατηρείται σε DVCPRO, όμως εγώ, ως πολίτης, δεν έχω άμεση πρόσβαση σε αυτό (εκεί φυσικά επεισέρχεται και το ζήτημα της ποιότητας του διαθέσιμου αρχείου, για το οποίο γράφω παρακάτω). Και ενώ τεχνικά τα πράγματα δεν είναι όσο άσχημα όσο φαίνονται — αφ’ενός η διεθνής κοινότητα ανοιχτού λογισμικού έχει καταφέρει να ‘αποκωδικοποιήσει’ τη ‘μυστική γλώσσα’ και τα αρχεία WMV μπορούν να αναπαραχθούν χωρίς πρόβλημα από διάφορα προγράμματα στο linux ή το Mac OS X, π.χ. το VLC — η επιλογή των Windows Media από την ΕΡΤ με κριτήρια (φαντάζομαι) την υποστήριξη από τα Windows, και κάποιες άσχετες με το video λειτουργίες, όπως αυτές που παρέχουν τα Windows Media Services, θεωρώ πως είναι απαράδεκτή για πολιτικούς και όχι τεχνικούς λόγους.
Συγκεκριμένα, το πολιτικό ζήτημα είναι πως επιτρέπουμε, ως χρηματοδότες αυτού του δημόσιου έργου, σε έναν δημόσιο φορέα να αποκλείσει ένα (αυξανόμενο) μέρος του πληθυσμού από το να προσπελάσει εξίσου εύκολα το αρχείο του (στη μοναδική μορφή που προσφέρεται σε αυτό) και επιλέγει ένα κλειστό πρότυπο για το οποίο δεν υπάρχει υπεύθυνη, καθολική γνώση εκτός των τοιχών της κατασκευάστριας εταιρίας. Και αυτό όταν υπάρχουν αρκετές καλύτερες (τεχνικά, οικονομικά και κοινωνικά) λύσεις τις οποίες οι υπεύθυνοι του έργου θα έπρεπε να είχαν λάβει υπ’όψην τους. Παραδείγματα αποτελούν φυσικά τόσο το βασικό MPEG4 (στο οποίο βασίζεται και το WMV), όσο και το H.264 μεταξύ άλλων και για τα οποία παρέχεται δυνατότητα αναπαραγωγής τόσο σε Windows όσο και σε Macintosh και Linux. Σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα διαδραστικών υπηρεσιών, ακόμη και η ενσωμάτωση ενός player σε Adobe Flash (διαθέσιμη σε πάνω από το 97% των υπολογιστών) θα επαρκούσε και θα επέτρεπε, μεταξύ άλλων, και τη χρήση διαφορετικών codecs — π.χ. πρόφατα η Adobe παρουσίασε έκδοση του Adobe Flash 9 με υποστήριξη για H.264 κάτι που τον φέρνει ποιοτικά στο ίδιο επίπεδο με το QuickTime της Apple και το WMV10 (λαμβάνωντας υπ’όψην την απόδοση σε παρεμφερές εύρος ζώνης).
Οπτικοακουστικό Αρχείο ΕΡΤ for Windows
Πέραν της δυνατότητας χρήσης των αρχείων αυτών σε περισσότερες πλατφόρμες, υπάρχουν ακόμη αρκετά προβλήματα και η ΕΡΤ δε φαίνεται να κάνει καμία προσπάθεια υποστήριξης τους. Η επιλογή των Windows Media είναι ιδιαίτερα επίμαχη και προκλητική, τόσο για όσους δε χρησιμοποιούν Windows, όσο και αναχρονιστική δεδομένης της ραγδαίας αύξησης φορητών υπολογιστών χειρός και της διάδοσης του mobile computing όπου τα Windows μόνον κυρίαρχα δεν είναι. Το ζήτημα της ίσης υποστήριξης των διαφορετικών πλατφόρμων (λειτουργικών συστημάτων, κινητών τηλεφώνων, υπολογιστών τσέπης κ.ο.κ.) έγινε πρόσφατα βασικό θέμα συζήτησης στο Ηνωμένο Βασίλειο, σε μια παρόμοια προσπάθεια του BBC. Ο οργανισμός αυτός αναγκάστηκε, μετά από την έντονη διαμαρτυρία χιλιάδων ακροατών του, να αναθεωρήσει το αρχικό του σχέδιο και να δηλώσει πως θα υλοποιήσει έκδοση του νέου on-demand iPlayer του για linux. Όπως και η ΕΡΤ, το BBC βασίζεται σε δημόσιες εισφορές για την οικονομική στήριξή του και παρά την λανθασμένη αρχική του εκτίμηση γρήγορα πρόσθεσε το linux στις υποστηριζόμενες πλατφόρμες του. Ας σημειωθεί πως το BBC, για το οπτικοακουστικό περιεχόμενο που διαθέτει στο διαδίκτυο μέσω της ιστοσελίδα του κάνει χρήση τόσο Windows Media όσο και RealPlayer, αφήνωντας τον χρήστη να επιλέξει το φορμά της επιλογής του. Επιπλέον — παρά τα προβλήματά του — ο RealPlayer διατίθεται και για τα τρία βασικά λειτουργικά συστήματα.
Συγκεκριμένα, μέχρι πρόσφατα η δυνατότητα αναπαραγωγής αρχείων WMV9/WMV10 τόσο σε υπολογιστές Macintosh όσο και σε μηχανήματα με linux ή *BSDs ήταν από αδύνατη εώς ιδιαίτερα προβληματική, αφ’ενός καθώς η Microsoft δεν είχε λόγο να τις υποστηρίξει, αφ’ετέρου καθώς οι ‘προδιαγραφές’ των προτύπων αυτών δεν ήταν διαθέσιμες ώστε κάποιος τρίτος να μπορέσει να τα αναπαράγει έυκολα. Σήμερα τα πράγματα είναι σαφώς καλύτερα — αν και αυτό δεν αφαιρεί από τα παραπάνω επιχειρήματα. Στο Mac OS X υπάρχει μια εμπορική προσπάθεια (πόυ όμως διατίθεται δωρεάν με κάποιες ‘βασικές’ δυνατότητες) ονόματι Flip4Mac, αλλά και η σχετικά πρόσφατη υποστήριξη των φορμά αυτών από το VLC.
Σε πλατφόρμες βασισμένες στο λίνουξ τα πράγματα είναι ‘πολυπλοκότερα’ καθώς προφανώς δεν υπάρχει επίσημη υποστήριξη από οποιαδήποτε εμπορική εταιρία όμως — για μια ακόμη φορά — το libavcodec αποτελεί σωτήρια λύση μέσω media players όπως το VLC, το mplayer, το xine κλπ. Φυσικά τόσο στο Mac OS X όσο και στο linux η εμπειρία χρήσης του δικτυακού τόπου της ΕΡΤ δε συγκρίνεται με αυτή των Windows: αφ’ενός το Flip4Mac είναι τραγικό σε ό,τι αφορά το streaming, αφ’ετέρου στο linux είναι απαραίτητη η χρήση User Agent Switcher, η εμφάνιση του πηγαίου κώδικα της σελίδας και η επιλογή της διεύθυνσης του αρχείου και μετέπειτα εισαγωγή αυτής σε καποιον από τους media players που βρίσκονται εγκατεστημένοι στο σύστημα. Αυτά βέβαια ίσως να μη τα γνωρίζουν οι υπεύθυνοι του προγράμματος της ΕΡΤ καθώς ο επισκεπτώμενος χρήστης κάποιας διανομής linux, που προσπαθεί να δεί κάποιο από τα κλιπ συνάντά ένα ‘καλοσυνάτο’ μήνυμα στα αγγλικά που τον ενημερώνει πως ΄η πλατφόρμα του δεν υποστηρίζεται’. Φαντάζομαι το ίδιο συμβαίνει και από άλλες πλατφόρμες (π.χ. Symbian, κλπ)
Μετρώντας kbit/s…
Τέλος, βρίσκω ιδιαίτερα ενοχλητικό πως εν έτει 2007, παρά τα χάλια της ευρυζωνικότητας στη χώρα μας, ολοκληρώνεται ένα πρόγραμμα ψηφιοποίησης και διάθεσης οπτικοακουστικού υλικού στο διαδίκτυο του οποίου η μέγιστη διαθέσιμη ποιότητα δε ξεπερνά τα 256kbit, όταν σε λιγότερο από πέντε έτη από σήμερα, στην παλαιολιθική χώρα που ζούμε εικάζω πως κάποιες δεκάδες Mbits θα αποτελούν τον κανόνα και όταν ακόμη και σήμερα υπάρχουν προσπάθειες βασισμένες σε τεχνολογία peer-to-peer (βλ. Joost, torrents, κλπ.) που επιτρέπουν σε οργανισμούς κατα πολύ μικρότερους της ΕΡΤ να παρέχουν απείρως καλύτερη εμπειρία θέασης από την — κυριολεκτικά — κουραστική εμπειρία που παρέχει η ΕΡΤ σήμερα στα 256kbits (δε θέλω καν να φανταστώ πως θα είναι στα 56kbits). Θεωρώ πως η ΕΡΤ θα αναγκαστεί, συντομότερα απ’ότι ίσως εκτιμά, να παράσχει ποιοτικότερες εκδόσεις του αρχείου.
Αν μη τι άλλο, ένα από τα επιχειρήματα που ακούγωνται σχετικά με τη δικτυακή ‘φτώχεια’ στη χώρα μας είναι η έλλειψη ‘killer apps’. Η διάθεση του οπτικοακουστικού αρχείου, ίσως να μην αποτελεί το αρχέτυπο ‘killer app’, όμως με βεβαιότητα θα καθιστούσε σαφές το γιατί μια γρήγορη σύνδεση είναι προτιμότερη μιας dial-up σε πολύ κόσμο που μέχρι σήμερα δυσκολεύεται να το καταλάβει. Αυτή τη στιγμή, στη καλύτερη διαθέσιμη ποιότητα, το παραθυράκι 320×240 που θα αντικρύσει κανείς μάλλον δε θα πείσει.
Επιλογος
Η προσπάθεια αυτή της ΕΡΤ είναι — θεωρητικά — ίσως το πιο ενδιαφέρον εγχείρημα από οποιονδήποτε τηλεοπτικό φορέα στην χώρα μας, από την έναρξη της ιδιωτικής τηλεόρασης προ 18 ετών μέχρι σήμερα. Στη πράξη όμως η υλοποίηση είναι απαράδεκτη, τόσο τεχνικά όσο και πολιτικά αν και θαρρώ πως οι περισσότεροι ίσως θεωρήσουν τα παραπάνω σχόλια υπερβολικά ή ακόμη και γραφικά. Η πρόσφατη εμπειρία των Βρετανών — αν μη τι άλλο — δείχνει πως ενώ λάθη γίνονται παντού, σε άλλες χώρες υπάρχει και η βούληση αλλά και η παιδεία που απαιτείται ώστε αυτά να διορθωθούν. Ευελπιστώ σε κάποια οργανωμένη έκφραση αντίδρασης σε ό,τι αφορά στα παραπάνω (τόσο από πολιτικούς φορείς όσο και από τον τεχνολογικά καταρτισμένο κόσμο), αλλά φοβούμαι πως μάλλον αποτελώ ιδιαίτερα μικρή μειοψηφία εκφράζωντας τις παραπάνω απόψεις και δε πρόκεται να επακολουθήσει καμία αλλαγή προς το καλύτερο.
Για όσους ενδιαφέρονται, μπορείτε να εκφράσετε την άποψή σας σχετικά με την υπηρεσία και την επιλογή προτύπων και μη-υποστήριξη του linux και άλλων πλατφόρμων στέλνωντας ένα μήνυμα εδώ.
Παρά τα προβλήματά του, το Οπτικοακουστικό Αρχείο της ΕΡΤ είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, ένα ιστορικής σημασίας έργο και είμαι βέβαιος πως εφ’όσον εμπλουτισθεί αναλόγως θα αποτελέσει μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα πηγή πληροφοριών για την ελληνική ιστορία και πολιτισμό σε εκατομμύρια έλληνες σε όλο το κόσμο.
[Για τη προσπάθεια αυτή της ΕΡΤ ενημερώθηκα από το σχετικό σύνδεσμο στο buzz]