Ανωνυμία

Έχει επανέλθει στο προσκηνιο το θέμα της ανωνυμίας στο διαδίκτυο και είναι τρομακτική η διαφορά, όχι στο νομικό status quo αλλά τις τάσεις, διεθνείς και εγχώριες, που παρατηρούνται στο διαδικτύο τα τελευταία χρόνια. Τάσεις που με πλήθος τρόπων, μεθόδων και ρητορικής βλέπει την ανωνυμία να εξοστρακίζεται στη σφαίρα του εγκληματικού, του ανεπιθύμητου, του ανήθικου και του επικίνδυνου για την κοινωνία, όταν η ύπαρξή της μάλλον έχει προσφέρει πολύ περισσότερο απ’όσο έχει βλάψει το κοινωνικό σύνολο.
Δεν είναι όμως μόνον ορατή η αξία της ανωνυμίας (ή της ψευδωνυμίας) σε μείζονως σημασίας ζητήματα· είναι επίσης απλά μια ιδιαίτερα βολική επιλογή για άτομα που θέλουν να εκφραστούν χωρίς να συμπαρασύρουν στο κείμενό τους την ‘κληρονομιά’ του ονόματός τους ή την ιστορία τους, την καταγωγή ή το φύλο τους. Πολέμιοι της ανωνυμίας ήταν — και παραμένουν — αυτοί που θίγονται, οικονομικά ή επικοινωνιακά διεθνώς από αυτή· αυτοί που απειλούνται από την δυνατότητα οποιουδήποτε να εκφράσει ουσιώδη σχόλια που ενδεχομένως, έστω κι αν τα σχόλια αυτά δεν συνοδεύονται από την νομιμοποίηση ενός άξιου αρθρογράφου ή ομιλητή, θα πείσουν τους αποδέκτες. Φυσικά, και εκεί βασίζονται οι περισσότερες ενστάσεις στο θέμα, υπάρχει και η διάσταση της συκοφάντησης, της εξύβρισης κλπ. Αφ’ενός μια εθνική ή ακόμη και υπερ-εθνική νομοθεσία δεν μπορεί να περιορίσει την ελευθερία της έκφρασης σε ένα παγκόσμιο βήμα όπως το διαδίκτυο. Αφ’ετέρου, σε περιπτώσεις παρανομίας υπήρχε (ανέκαθεν) η δυνατότητα προσφυγής στην δικαιοσύνη και η ανωνυμία δεν αποτελεσε ποτέ ουσιαστικό ζήτημα — η εν πάση περιπτώσει η ανωνυμία, ως γενικότερο δικαίωμα στο διαδίκτυο, δεν ήταν αυτή που την επέτρεπε: είναι σαφές πως σε περιπτώσεις συστηματικής εξύβρισης ή συκοφάντησης ατόμων μέσω ιστοτόπων κλπ. μπορεί να επιχειρηθεί η ταυτοποίηση και σε πολλές περιπτώσεις αυτό έχει συμβέι, με την συνδρομή των σχετικών παρόχων κλπ. Φυσικά αυτό δεν είναι πάντα τεχνικώς δυνατό (και — ξανά — στα πλαίσια μιας παγκόσμιας πλατφόρμας όπως το διαδίκτυο αφελές), όμως δεν βλέπω πως μια νομοθετική ρύθμιση κατά της ανωνυμίας θα αποτρέψει έστω και στο ελάχιστο τον τεχνικά ικανό συκοφάντη να συνεχίσει το έργο του και να κάνει χρήση όλων των σχετικών μεθόδων που έχει στη διάθεσή του (tor, proxies, botnets) για να επιτύχει τον στόχο του. Παράλληλα, με βεβαιότητα η νομοθεσία αυτή θα έχει κάνει την δημόσια έκφραση στο διαδίκτυο κατά πολύ φτωχότερη.
Όμως παρά την αφέλεια της κυβέρνησης και την φλυαρία για την ανωνυμία από αδαείς πολιτικούς, η μεγαλύτερη απειλή δεν προέρχεται από νόμους τριτοκοσμικών χωρών αλλά από τις ελάχιστες πλέον εταιρίες που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος της καθημερινής δραστηριότητας στο διαδίκτυο. Εταιρίες όπως η Google και το Facebook που κάνουν σημαντική προσπάθεια τα τελευταία χρόνια να καταρρίψουν την έννοια της ανωνυμίας στο διαδίκτυο, όπως αυτή υφίστατο από τις αρχές των 90ς, με τρόπο οργανικό και — ως επι το πλείστον — φιλικό, ήτοι αποδεκτό από τους χρήστες τους. Αργά και πολύ σταδιακά η έννοια της ανωνυμίας έχει αρχίσει να εξαλείφεται ως βασική δυνατότητα της χρήσης του διαδικτύου. Η πρώτη εταιρία, πανταχού παρούσα, με στοχευμένες διαφημίσεις και καταγραφή ιστορικού, δεκάδες δωρεάν υπηρεσίες και πλέον το Google+ το οποίο καταρρίπτει πλέον την ανωνυμία στο Web ακόμη και εντός αποτελεσμάτων αναζήτησης της μηχανής αναζήτησης της ίδιας εταιρίας. Η δεύτερη με τα ‘κοινωνικά’ plugins που διαθέτει και την επώνυμη εξατομίκευση και ευκολία που υπόσχονται που πλέον χρησιμοποιούνται σε χιλιάδες ιστότοπους και εκατοντάδες υπηρεσίες τρίτων εδώ και δυο-τρία χρόνια. Φυσικά κανείς δεν επιβάλλει την χρήση του facebook, όπως κανείς δεν επιβάλλει και την χρήση οποιασδήποτε υπηρεσίας της Google ή την δημιουργία λογαριασμού σε αυτές τις εταιρίες. Όμως τείνει να γίνει μέρος της καθημερινότητας των περισσοτέρων, παρά τους κινδύνους και την έλλειψη ανωνυμίας (και όχι μόνον!) που αυτά συνεπάγονται.
Γράφει ο Παναγιώτης στο blog του και ήθελα να προσυπογράψω την παρακάτω πρόταση:

Και η δυνατότητα της ανωνυμίας αντιμετώπισε τους κοινωνικούς παράγοντες που μας αποτρέπουν να μιλήσουμε για κάποια θέματα δημόσια.
Κατά την γνώμη μου, η σημαντικότερη διάσταση της ανωνυμίας στο Internet είναι κοινωνική και όχι νομική. Η ανωνυμία επιτρέπει να παρακαμφθούν ταμπού, αδυναμίες και κοινωνικές πιέσεις και νόρμες -και πολλοί από αυτούς που την προτιμούν, αυτά προσπαθούν να ξεπεράσουν, όχι τον νόμο

Διάβασα το άρθρο του Παναγιώτη και έλεγα να αφήσω εκεί ένα σχόλιό αντί αυτού του μικρού άρθρου μα, σε αντίθεση με το παρελθόν, χρησιμοποιεί μια υπηρεσία που για να σχολιάσει κανείς εκεί πλέον πρέπει να έχει φτιάξει λογαριασμό. Έστω και με ψευδώνυμο. Ή να κάνει login με το Facebook, Google ή Twitter account του, μεταξύ άλλων. =)