Τις τελευταίες δυο εβδομάδες δεκάδες πανεπιστήμια της Γαλλίας έχουν γίνει πεδίο μάχης μεταξύ φοιτητών και αστυνομίας. Ο λόγος: το νεο νομοσχέδιο που αφορά το CPE (Contrat Première Embauche, συμβόλαιο πρώτης πρόσληψης). Το νεο νομοσχέδιο ουσιαστικά δίνει απόλυτη εξουσία στον εκάστοτε επιχειρηματία πάνω στους υπαλλήλους ηλικίας κάτω των 26 (προς το παρόν, ενδέχεται να αυξηθεί αυτό το όριο), δίχως συμβόλαιο, καθώς του επιτρέπει να τους απολύσει δίχως αιτιολόγηση ανα πάσα στιγμή μέσα σε 2 χρόνια από την αρχική σύμβαση. Ο χρόνος εκτίμησης (period d’essai ή αγγλιστί probation period), που τώρα αυξάνεται στα 2 έτη ήταν, μέχρι σήμερα στη Γαλλία, 2 μήνες. Ο χρόνος αυτός είναι ιδιαίτερα μεγάλος, αρκετά μεγαλύτερος των 6-12 μηνών (Βρετανία και ΗΠΑ).
Το βασικό επιχείρημα της Γαλλικής κυβέρνησης είναι η ανάγκη αναδόμησης της φθίνουσας Γαλλικής οικονομίας, η μείωση της γραφειοκρατίας και η μείωση της ανεργίας που πιστεύεται πως θα επιτυγχανθει με τη δημιουργία θέσεων που χωρίς τον νόμο θα ήταν ασύμφορη για τους γάλλους επιχειρηματίες.
Τα επιχειρήματα κατα του νόμου αυτού είναι πως παράλληλα με την άμεση (εμφανή) καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων των υπαλλήλων, ο νόμος αυτός θα οδηγήσει σε μείωση του επιπέδου ζωής σε πολλούς νεους καθώς θα επιτρέψει στον εκάστοτε εργοδότη να μπορεί να έχει παράλογες και υπερβολικές απαιτήσεις από αυτούς και να καταφεύγει σε έμμεσο εκβιασμό με απόλυση προς την εκπλήρωση αυτών.
Δυστυχώς και οι δύο πλευρές έχουν εν μέρει δίκιο. Η μονιμότητα και το ευρύτερο θέμα των εργασιακών δικαιωμάτων είναι από τα κύρια σημεία που αφορούν στη βιωσιμότητα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, όπως επίσης και η γήρανση του πληθυσμού, η παγκοσμιοποίηση, η έρευνα και η εκπαίδευση, η κοινωνική πολιτική, η μεταναστευτική πολιτική και, τέλος, η κοινή αγροτική πολιτική.
Ο νόμος περι CPE στη Γαλλία, σε άμεση αντιστοιχία με προτάσεις του ΣΕΒ στην Ελλάδα, παρ’ότι πιθανόν να διευκολύνει την πρόσληψη υπαλλήλων και να τονώσει την Γαλλική οικονομία, είναι σαφώς ελλειπής και ανοιχτός σε κατάχρηση από τους εργοδότες.
Ας κοιτάξουμε τις συνέπειες του νόμου πιο αναλυτικά: στην Γαλλία, όπως και πολλά μέρη της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδος, υπάρχει αρκετά μεγάλη ανεργία. Ο νόμος πιστεύεται πως θα δημιουργήσει αρκετές θέσεις σε επιχειρήσεις που άλλως δε θα τολμούσαν να μπούν στην υπάρχουσα γραφειοκρατική και οικονομική διαδικασία πρόσληψης μέχρις ότου να ήταν απολύτως αναγκαίο. Επίσης η διευκόλυνση στην πρόσληψη σε συνδυασμό με τα προγράμματα της κυβέρνησης για ενσωμάτωση των πολλών χιλιάδων ανέργων των αστικών γκέτο, θα εξομαλύνει το κοινωνικό χάσμα μεταξύ των μεταναστών (εν πολλοίς άνεργων) και του εγγενούς πληθυσμού.
Αυτό θα μειώσει την ανεργία στο εγγύς μέλλον αλλά και μεσοπρόθεσμα, όσο χρειάζεται η γαλλική κυβέρνηση ώστε να το συμπεριλάβει στα κατορθώματά της.
Οι πιθανές αρνητικές συνέπειες όμως, ιδιαίτερα στη Γαλλία, είναι τρομακτικές. Όπως και στην Ελλάδα, οι κοινωνικές και οικονομικές δομές εξαρτούν ένα μεγάλο μέρος του επιπέδου της ζωής ενός ατόμου από ένα ελάχιστο επίπεδο οικονομικής ασφαλείας που στη περίπτωση του CPE είναι εντελώς ανύπαρκτο. Συγκεκριμένα, στο Παρίσι, είναι αδύνατη η ενοικίαση (και φυσικά αγορά) οποιασδήποτε κατοικίας δίχως συμβόλαιο εργασίας. Το ίδιο συμβαίνει και για αγορά των ακριβών αναγκαίων (π.χ. αυτοκινήτου) ή τη λήψη καταναλωτικών, στεγαστικών ή άλλων δανείων. Παρά την ύπαρξη παρόμοιας νομοθεσίας στο Ην. Βασίλειο ή τις ΗΠΑ, εκεί έιναι σαφώς ευκολότερη η ενοικίαση ή αγορά κατοικίας ή η λήψη δανείου. Δεδομένης της οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής στη Γαλλία, η εκτατεμένη χρήση του CPE και CDD (Contrat à Durée Déterminée, σύμβαση ορισμένου χρόνου), θα καταστήσουν αδύνατη την ενοικίαση ή αγορά (μετα δανείου) μιας κατοικίας, άλλων αγαθών, τον οικογενειακό σχεδιασμό κλπ. Οι νόμοι αυτοί, ως είναι, χωρίς να συνοδεύονται από άλλες βασικές αλλαγές που θα διατηρούσαν το επίπεδο ζωής στις νέες γενιές, αφαιρούν τις προϋποθέσεις για μια αξιοπρεπή ζωή και εξαθλιώνουν μια μεγάλη (ίσως τη πλειοψηφική) μερίδα του πληθυσμού.
Τι εννοούμε όμως όταν λέμε εκτεταμένη χρήση αυτών των τύπων σύμβασης; Είναι ιδιαίτερα εύκολο και θεμιτό, για μια επιχείρηση που τείνει να μεγιστοποιήσει το οικονομικό της κέρδος, το να προσλαμβάνει υπαλλήλους με CPE/CDD αντί συμβολαίων αορίστου χρόνου και να να διατηρεί ενα μεγάλο μέρος του δυναμικού της στα πλαίσια αυτών των συμβάσεων απολύωντας και προσλαμβάνοντας νεούς εργαζόμενους όποτε αυτό είναι απαραίτητο χωρίς να αποζημιώνει κανέναν. Δεδομένης της διάρκειας των συμβάσεων αυτών, μια εταιρία σε πολλές περιπτώσεις θα μπορεί να δομήσει την εργασία της με τέτοιον τρόπο ώστε τα 2 έτη ενος CPE να υπεραρκούν για συγκεκριμένα και αυτοτελή μέρη της εργασίας αυτής. Αυτό θα ήταν αδύνατο στη περίπτωση των 2, των 6 ή και των 12 μηνών.
Είναι, θαρρώ, αδιαμφιβήτητο γεγονός πως η Ευρώπη έχει άμεση ανάγκη από αναδιάρθρωση της οικονομίας της. Είναι όμως επίσης γεγονός πως η Ευρώπη δε θέλει (και δεν οφείλει) σε καμία περίπτωση, να υιοθετήσει μια αμιγώς φιλελεύθερη πολίτική αγγλοσαξωνικού τύπου, δεδομένου του πολιτισμού, των επικείμενων αλλαγών στην θέση της Ευρώπης (όπως και των ΗΠΑ) στην παγκόσμια αγορά (και κοινότητα). Είναι δεδομένο πως η ‘κοινωνική’ πολιτική της μεταπολεμικής εποχής είναι παρωχημένη και έχει οδηγήσει σε ‘παρακμή’ πολλές ευρωπαϊκές οικονομίες. Όμως παρωχημένος (ανεπαρκής και άτοπος) είναι και ο ακραίος φιλελευθερισμός τύπου Friedman, όπως διαφαίνεται από πληθώρα μετρικών όπως π.χ. τους κακούς κοινωνικούς δείκτες στις ΗΠΑ, την εξαθλίωση μέρους του πληθυσμού, το κοινωνικό χάσμα, και τον κεκαλυμένο προστατευτισμό όταν η ‘ελεύθερη αγορά’ δε συμφέρει, παρά τα οφέλη που καρπώνεται η εν λόγω χώρα ως υπερδύναμη, τη ‘πίεση’ που ασκεί για εκπλήρωση των οικονομικών προσδοκιών της και παρά τη τεράστια οικονομική βάση.
Στην Ευρώπη είναι θεμιτή (και απαιτείται) μια λύση που θα σίγουρα θα ‘ξεβολέψει’ πολλούς από τους αργόσχολους ‘βρυκόλακες’ (βλ. μερίδα των δημοσίων υπαλλήλων και ευτραφών ‘αγροτών’) και θα μειώσει την κατάχρηση των κοινωνικών πόρων, την γραφειοκρατία, καθώς παράλληλα θα ενισχύσει την οικονομία και θα διευκολύνει την ανάπτυξη. Είναι όμως βασική προϋπόθεση οι αλλαγές αυτές να οδηγήσουν σε διατήρηση του σεβασμού στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, και να μη τη θυσιάσει στον βωμό του κέρδους.
Επιστρέφωντας στο θέμα του CPE, η ύπαρξη τέτοιας (θεματικά) νομοθεσίας είναι σίγουρα απαραίτητη. Παρ’όλα αυτά, οι διατάξεις του συγκεκριμένου νόμου είναι ίσως απόδειξη της δυσκολίας στη νομοθέτηση ενός πραγματικά κοινοφελούς πλαισίου για τη κοινωνία αλλά και την οικονομία από ‘κυβερνητικούς΄ νομοθέτες των οποίων η υστεροβουλία και τα συμφέροντα αδυνατούν να προσφέρουν βιώσιμες θεσμικές λύσεις στα προβλήματα των Ευρωπαίων πολιτών.
