Ήθελα από καιρό να πιάσω το θέμα του ‘ευφυούς σχεδιασμού’ (Intelligent Design), αρκετά πριν τα περι λογοκρισίας στη ΝΑΣΑ. Ο Κωστής γράφει σχετικά με ένα χθεσινό άρθρο στο Ars Technica πάνω στο πρόσφατο ζήτημα λογοκρισίας στη ΝΑΣΑ και έτσι μου δίνει την αφορμή να γράψω κάποιες δικές μου σχετικές σκέψεις.
Όσο ήμουν στη Βρετανία, και κατα τη διάρκεια των προπτυχιακών αλλά και καθ’ολη τη διάρκεια των διδακτορικών σπουδών μου εκεί, γνώρισα αρκετούς από τους ‘σύγχρονους’ ευαγγελιστές (κυρίως) χριστιανούς, βασικό στέλεχος των υποστηρικτών του Intelligent Design. Συνήθως ήταν άτομα ιδιαίτερα υψηλής (τεχνικής) νοημοσύνης, με ικανότητες και γνώσεις σε μαθηματικά, φυσική, αρκετές γνώσεις φιλοσοφίας και ιστορίας. Θα έλεγε κανείς πως ακριβώς αυτά τα άτομα δεν θα υπήρχε περίπτωση να έχουν, έστω και τυπικά, προς μη-απογοήτευση/ικανοποίηση ίσως παλαιότερων γενεών στην οικογένεια τους ή κοντινούς τους ανθρώπους, θρησκευτικές πεποιθήσεις, πόσο μάλλον ακραίες αναχρονιστικές απόψεις. Σε συζητήσεις μου με αυτούς, έγινε σαφές πως στα πλαίσια της επιστημονικής μόρφωσης του πληθυσμού, τα ιδιαιτέρως συντηρητικά χριστιανικά κομμάτια της αμερικάνικης (και εν πολλοίς Βρετανικής) κοινωνίας συνειδητοποίησαν την δυσκολία που είχαν στο να πείσουν τις νέες γενιές, τα ίδια τους τα παιδιά, αποστασιοποιούνταν από βασικές πεποιθήσεις της θρησκείας τους, όπως η δημιουργία του κόσμου.
Λίγες μικρές, αποκεντρωμένες και ευέλικτες θεσμικά ευαγγελικές εκκλησίες των ΗΠΑ σταδιακά αποδέχονται τις απόψεις επιστημόνων πιστών τους, αιρετικές, κατα παράδοση, όπως π.χ. την εξελικτική θεωρία του Δαρβίνου, την παραμορφώνουν όμως ώστε να παραμένει στα, διευρυμένα πλέον, πλαίσια της χριστιανικής θρησκείας.
Ταυτόχρονα, μια ιδιαίτερα μεγάλη μερίδα των ‘πιστών’, παραμένει ολοκληρωτικά αντίθετη σε οποιαδήποτε αποδοχή τέτοιων θεωριών. Τη τελευταία εξαετία, με μια κυβέρνηση που συμπλέει ιδεολογικά με τις άκρως συντηρητικές χριστιανικές απόψεις, επικροτεί και υποστηρίζει διάφορες προσπάθειες περιορισμού της διάδοσης απαράδεκτων γι’αυτούς θεωριών, όπως π.χ. αυτή τη εξέλιξης. Στα τελευταία επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς ντοκυμαντέρ Evolution του αμερικάνικου PBS, παρουσιάζεται το εκτενώς το ζήτημα σχετικά με την επιστήμη, και ειδικότερα τη θεωρία της εξέλιξης και (κυρίως) της χριστιανικής αντίδρασης ως προς αυτή στις ΗΠΑ.
Η μακράν ιδεολογικά ισχυρότερη προσπάθεια μέχρι σήμερα είναι αυτή του ‘ευφυούς σχεδιασμού’. Σύμφωνα με αυτή δεν γίνεται αποδεκτή η θεωρία του Δαρβίνου σχετικά με την πλήρως ανερξάρτητη εξελικτική πορεία των ζωντανών οργανισμών. Αντίθετα, πιστεύεται πως κάποια νοήμων ύπαρξη οφείλει να ευθύνεται για την δημιουργία της ζωής, πόσο μάλλον ενός τόσο εξελιγμένου οργανισμού, όπως ο ανθρώπος, αν και αποδέχεται την εξελικτική θεωρία σε περιορισμένη κλίμακα. Ο ‘ευφυής σχεδιασμός’ είναι ίσως η πιο ολοκληρωμένη και συνάμα πλέον παραπλανητική, ψευτοεπιστημονική προσπάθεια συντήρησης της απλοϊκής και αβάσιμης χριστιανικής θεωρίας περι δημιουργίας του κόσμου. Η λογοκρισία, παραμόρφωση ή η απαγόρευση επιστημονικής εκμάθησης/ενημέρωσης και κατ’επέκταση έρευνας βάσει αυτής είναι τουλάχιστον ανησυχητική και επιεικώς απαράδεκτη. Ευτυχώς φαίνεται πως κάτι τέτοιο δε θα έχει συνέχεια και η υπόθεση Deutsch ίσως να είναι ο επίλογος της θεσμικά αποδεκτής λογοκρισίας στον ερευνητικό/επιστημονικό/ακαδημαϊκό τομέα στις ΗΠΑ.
Η ύπαρξη της θεωρίας του ‘ευφυούς σχεδιασμού’, επισημοποιεί την ύπαρξη της γενιάς των ‘φανατικών χριστιανών επιστημόνων’ που, σε αντίθεση με το παρελθόν, διακρίνουν την αξία της επιστημονικής (και κατ’επέκτασης λογικής) προσέγγισης και προσπαθούν να εντάξουν τη θρησκευτική πίστη στην επιστημονική σφαίρα, εξαλείφωντας έτσι το σχίσμα μεταξύ των δύο. Δυστυχώς η ένταξη είναι παραπλανητική και λογικά εσφαλμένη.
Τέλος, είναι αξιοσημείωτο πως στην θεωρία δεν αναφέρεται ποιός είναι ο ‘ευφυής σχεδιαστής’. Αν και οι περισσότεροι υποστηρικτές της θεωρίας κάνουν σαφές πως αυτός είναι ο χριστιανικός θεός (και όχι κάποιος άλλος γήινος θεός ή άλλη οντότητα), η θεωρία δε θα μπορούσε, ως ‘επιστημονική’, να καταπιάνεται με αυτό το ζήτημα. Μπορεί να μην καταφέρνει πολλά, αλλά αντι για βεβήλωση του επιστημονικού θεσμού και πρακτικής, η θεωρία του ‘ευφυούς σχεδιασμού’ τουλάχιστον υποβοηθά τα ‘επιχειρήματα’ των απανταχού υποστηρικτών εξωτικών θεωριών σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου.
